Erik of het klein insectenboek

Erik of het klein insectenboek

Godfried Bomans

Godfried Bomans wordt in Den Haag op 2 maart 1913 geboren. Hij is het vierde kind van  Johannes Bomans en Arnoldina Reynart, Na Godfried worden nog drie kinderen geboren. In augustus 1913 verhuist Godfried met zijn familie naar Haarlem. Met die stad zal Godfried Bomans de rest van zijn leven verbonden blijven. Zijn opvoeding in het katholieke gezin is zeer streng en Bomans’ relatie met zijn vader is moeizaam.

Al tijdens het middelbaar onderwijs in Overveen laat het schrijverstalent van Godfried Bomans zich zien. Hij publiceert veel in de schoolkrant en kwam al snel in de redactie van de schoolkrant. Kort na het halen van het gymnasiumdiploma schrijft Bomans zich in voor een rechtenstudie in Amsterdam. Als student ontwikkelt hij zijn schrijftalent steeds meer. In 1937 schrijft zijn eerste officiële boek, Memoires of gedenkschriften van Mr. P. Bas. Deze grappige ‘memoires’ van de gefingeerde politicus Pieter Bas trekken meteen veel aandacht. De studie rechten in Amsterdam is niet iets wat Bomans niet wil vervolgen. In 1939 verhuist hij naar Nijmegen om daar psychologie te gaan studeren. Het katholieke Nijmegen bevalt hem meer. In Nijmegen ontmoet hij Gertrud Maria Verscheure, bijgenaamd ‘Pietsie’, zijn latere vrouw. Het kerkelijk huwelijk kan vanwege de oorlog pas in augustus 1945 worden voltrokken, terwijl het in 1944 gepland was. Godfried en Pietsie Bomans hadden één dochter: Eva. Eva werd geboren in 1960.

 Bomans’ grote doorbraak vindt plaats in het begin van de tweede wereldoorlog. In 1941 verschijnt Erik of Het klein insectenboek, een sprookjesachtig verhaal over een jongetje genaamd Erik die verdwaalt in een fantastische dierenwereld. Het boek krijgt vele herdrukken. Dat juist dit sprookjesboek in de oorlog zo aanslaat, is geen wonder. Het boek stelt een warme fantasiewereld tegenover het zware leven in de oorlog. Tijdens de oorlog vertoeft Bomans zelf allesbehalve in een fantasiewereld. In 1941 komt zijn vader te overlijden. In 1943 neemt hij Joodse onderduikers in zijn huis. Hij wordt er zelfs door de staat Israël voor gehuldigd met de Yad Vashem-onderscheiding. Aan het einde van de oorlog duikt Bomans zelf onder om tewerkstelling te vermijden.

 Na de oorlog ontwikkelt Bomans zich op tal van terreinen, maar meestal uit hij zich in korte stukken: reportages, columns, schetsjes, sprookjes en korte verhalen. Grote bekendheid krijgen de avonturen van Pa Pinkelman en Tante Pollewop, een strip die uit Volkskrant die hij maakte met tekenaar Carel Voges. Nadat de televisie in Nederland is geïntroduceerd, wordt Godfried Bomans één van de eerste bekende Nederlanders. Zijn humoristische talent en improvisatievermogen maken hem tot graag geziene gast in tv-shows zoals Hou je aan je woord. Bomans is wel verweten dat hij met onder andere dit soort optredens zich zelf te kort deed. Hij krijgt er het imago van eeuwige lolbroek door, terwijl zijn literaire talenten dieper reikten.

Eén van Bomans’ bekendste boeken is In de kou geschreven in 1969. Het is een verslag van gesprekken van Bomans met goede vriend en geloofsgenoot Michiel van der Plas. In zijn overdenkingen over de snel veranderende plaats van de kerk en over zijn eigen onduidelijkheid over het geloof, toont Bomans zijn indrukwekkende kennis over de geschiedenis en de cultuur. Voor een radioprogramma van de VARA en de AVRO bevindt Godfried Bomans in juli 1971 enige tijd op Rottum om verslag te doen vanuit de eenzaamheid. Het bevalt hem helemaal niet, en het heeft zijn instabiele gezondheid niet verbetert. Godfried Bomans overlijdt vrij plotseling op 22 december 1971 aan een hartaanval in zijn woning in Bloemendaal.

Voorwoord

Iedereen heeft het weleens gehad een slapeloze nacht, of een nacht waarin je eigenlijk niet eens wil slapen, omdat je de volgende dag een toets hebt of omdat er groots gaat gebeuren. Maar dat al je dromen waar komen en dat alles in je kamer tot leven komt een schilderij met je grootouders of een schilderij met een boerderij en dat ze niet alleen met je gaan communiceren maar dat je ook in de schilderijen kan stappen zo’n een fantasie wereld is precies wat Erik Pinksterblom overkwam. En de belevenis die hij kreeg was gigantisch. Op een hommel naar je hotel en een worm die zichzelf in de knoop laat komen dat zijn avonturen die ontstaan als je je creativiteit de vrije loop laat gaan. Maar klopt dit alles wel met de manier waarop de natuur werkt kan een worm zichzelf wel in de knoop krijgen en hoe licht moet je wel niet zijn om op een hommel te vliegen dit zijn vragen die waarschijnlijk fout woorden beantwoord door mensen die hun kennis van insecten uit dit boek. Maar als alles realistisch is, Dan heb je het verkeerde genre te pakken. En voor de mensen die willen dat het verhaal realistischer wordt gemaakt zijn er aanpassing gemaakt die het aantal fouten erg omhoog hebben laten gaan, dat zal je misschien verassen maar de hoeveelheid contradicties die je in het verhaal zal tegenkomen is hierdoor van groot formaat. Maar hoe kan het ook anders dan dat er fouten in staan het komt maar liefs uit 1940, En in zo’n 75 jaar kan veel veranderen daarom is het taalgebruik in het dan ook bijna middeleeuws. Dat dit problemen oplevert voor de jongere lezer waarvoor dit boek in eerste instantie bedoeld is, is dan ook niet zo gek. Daarom is dit boek dan ook geschikt voor oudere generaties die dit zullen zien als blik in het verleden. Maar juist door het feit dat er taalgebruik is voor ouderen en een verhaallijn voor kinderen maakt de doelgroep zo groot dat iedereen in de samenleving dit boek bijna gelezen moet hebben. Het is een hoogtepunt van de Nederlandse jeugdliteratuur. Maar zouden we niet allemaal net zo’n avontuur mee willen maken als Erik die een hele wereld had bedacht. En juist hierdoor is het goed te verklaren waarom Erik of het kleine insectenboek zo’n groot succes is. Ik hoop dat het boek een goede indruk op je zal maken en dat de verwachtingen die ik je heb gemaakt waar komen.